رودخانه­ها به عنوان يکي از مهم­ترين منابع آبي، نسبت به فعالت­هاي انساني بسيار آسيب­پذير هستند. ايجاد مخازن و سدها يکي از قديمي­ترين اشکال دخالت انسان در اکوسيستم­هاي آبي است. سدها با وجود مزاياي زياد (توليد انرژي برق­آبي، کنترل سيلاب و تنظيم سطح آب) پتانسيل تغيير جمعيت موجودات آبزي را نيز دارند. احداث سدها تغييرات مهمي را در رژيم جريان، حمل و انتقال ذرات معلق، مورفولوژي رودخانه، درجه حرارت آب و شرايط شيميايي به خصوص در پايين دست رودخانه­ها ايجاد مي­کنند. درشت بي­مهرگان کفزي تحت تأثير تغييرات ايجاد شده در زيستگاه قرار مي­گيرند. اثر سدها بر جوامع بي­مهرگان کفزي به خاطر نقشي که در عملکرد اکوسيستم رودخانه­اي ايفا مي­کنند، بسيار مهم است. رودخانه زاينده رود يكي ازبزرگترين رودخانه­هاي ايران و مهم­ترين رودخانه جاري درفلات مركزي ايران است که رژيم جريان آن تحت تاثير سد زاينده رود قرار دارد. به منظور ارزيابي اثر اکولوژيکي ناشي از احداث سد زاينده رود بر جوامع زيستي و کيفيت آب رودخانه زاينده رود، تعداد 6 ايستگاه (ايستگاه­هاي خرسونک و اورگان قبل از سد، ايستگاه چادگان درفاصله نزديک زيردست سد و ايستگاه­هاي حجت آباد، مارکده و هوره در پايين­دست سد) انتخاب و وضعيت کيفي آب و کفزيان رودخانه به روش کمي از تير ماه 1392 تا خرداد 1393 مورد بررسي قرار گرفت. نمونه برداري از آب و کفزيان رودخانه در هر ايستگاه با 3 تکرار و در تناوب­هاي زماني 45 روزه ( هر فصل دو بار) انجام شد. پارامترهاي دما، اکسيژن محلول، نيترات، فسفات، BOD₅، COD، EC و pH نمونه­هاي آب به روش استاندارد اندازه گيري شد. شاخص­هاي زيستي شامل غناي تاکسوني، BMWP و ASPT و همچنين شاخص­هاي تنوع شانون، سيمپسون و مارگالف براي جوامع کفزي محاسبه شد. نتايج حاصل در مجموع نشان داد که خصوصيات فيزيکي وشيميايي آب رودخانه (به جز دما) بين مناطق بالادست و پايين­دست تحت تاثير ساختار سد نبوده و بيشتر متاثر از تغييرات فصلي است. همچنين شاخص­هاي تنوع شامل غناء، شاخص­هاي تنوع شانون، مارگالف و سيمپسون کاهش معني داري را به خصوص در ايستگاه زيردست سد و کاهش قابل توجهي را در ايستگاه هاي پايين­دست سد نشان دادند که مي­تواند تحت تاثير سازه سد باشد. تراکم بسياري از خانواده­هاي کفزيان در ايستگاه سد کاهش قابل توجهي را نشان داد. در ايستگاه­هاي پايين­دست سد نيز علاوه بر کاهش تراکم، نوع موجودات نيز تغيير کرده و با نمونه­هاي سازگار با شرايط جديد جايگزين شدند. همچنين شاخص­هاي زيستي BMWP و ASPT به ترتيب وضعيت کيفي آب را در ايستگاه زير دست سد مشابه آب­هاي آلوده و مشکوک به آلودگي تا آلودگي متوسط احتمالي نشان داد. اين افت کيفيت ناشي از آلودگي­هاي آلي نبوده و بيشتر در اثر تغيير در تراکم و تنوع خانواده­هاي کفزيان حاصل شده است.